top of page

Mizo Taka Inneih

Zaninah thupui hman lar lo leh hman than loh tak ‘Mizo taka inneih tih’ hmangin thu kan sawi dawn a ni a, a lawmawm viau rualin a huphurh awm hle mai. Tawngkam kan lo hmang nadeuh a nih pawhin in mi hriatthiamna ka rawn dil hmasa duh bawk. Mihring damchhung hian hun pui pathum a awm tia sawi thin a ni a. Chungte chu Pianni, Inneihni, Thihni-te hi. Heng zinga chiang taka kan hriat leh hman ve theih chu Inneihna hi a ni. Chuvangin kan hunpui neih zingah hian ahlu zual hle a, ropui taka hman kan duh thin a, awm pawh a awm hle a ni. A PAWIMAWH NA : Eng vangin nge Mizo taka inneih, tih thupui hi thlan a nih chhan? A chhanna atan chuan, mizo culture humhalh nan leh ‘Mizo ten mizo hnam kan nihna zahpuilo a kan chhuan zawk zia, tih lanna pakhat atan, kan hun pui inneihna ah pawh zo tak si thing hauh silo a, inneihna hi hman ni thei se’, tih vang a thlan a ni kan ti thei ang. Kan zo-thuam, zo-nun, zo-tawng te hi Zonu chhul chhuak, thlanmual thleng pawha zo thisenin a kiansan tawh loh tur nisi te hian, kan ngaihlu tawk ta lo hle thin a. Heng kan inneih nikhua ah te hian kan hnam thil te hi phochhuah na hun remchang siamsak lovin, thul mawngah kan dah a, hnam dang thil te kan phochuah lar sak zawk ta thin hi a ngaihmawh awm tan ta. Bawng hi Zawhte ang in han ngiau ta sela chuan a mak kan tiin kan nuih a za hle ang. A chhan chu a pianken leh a nihna tur anga a hram loh vang a ni. Hetiang mi hi tunlai kan thalaipuite zingah hian an awm nual nia mawle! Thlahtute atanga mizo nihna zedik tak kengte zingah hian mahni hnamze nihphung aia hnamdang culture hreril zawk leh ngaisang zawk hi zu han awm nual tawh a! Mahni hnam thil leh tihdan phung thing titlat mai te, Mizo zingah hian an awm leh tlat thin. A nih leh Mizo thil te hi nge thing zawk ang nga, mahni hnam thil te thing titu zawk kha? A nihna takah chuan heng mite hi khawngaihthlak khawpa mi vanduai, mahni culture-a lungawi thei lo, hnamdang zinga saphun ngam chiah si lo, hnamdang zingah inhnimphum hlen lo duh ta pawh nisela hnamdangin an pawm theih si loh an ni a, dinhmun laklawha ding te an lo ni, a zialo hle thin mai. Pathianin he khawvela kan awm chhunga tan kan hnam tura min pek, Mizo hnam leh Mizo nunzia te, a humhim hi ahnam neitu dik tak te tih tur a ni. Kan hnam ziarang lanchhuah tirna hun leh pho chhuahna hun hi a pawl hming te chuan kan buatsaih thin a. Keimahni mimal hunpui leh thiltih khawm kan buatsaihah te hi chuan kan hnam thil te hian hmun a chang meuh lo. A mimal ang chuan, puipun ni ah engngemaw changin Mizo kawr leh puan kan in bel a.Chhiat tawh leh Inneihna ah mizo dan tlem azawng kan hmang leh a, kan uar nasa tawk lo hle a ni, chuvangin tun aia nasa zawka kan hnam thil te chhawm nundan hi kan ngaihtuah tlan a ngai a ni. KAWPPUI THLAN : Mizo taka innei tur chuan kawppui Mizo ngei a ngai phawt. Hnamdang nupui pasal neih hi khap theih chu a nilo na a, aduh chuan an nei tho a, mahse mahni hnampui ngei neih hi hnam humhalhna leh hnam tihzahawmna pakhat ani tih hi kan hriat atha. Tin, keimahni hnampui nupui pasal atana neih hi kan Kristian zirtirna pawh ni in a lang. Bible ah chuan Israel fate kha hnamdang chu nupui-pasala nei lo turin chiang takin a hrilh lawk a ni. A chhan ni a lang thei te chu. Culture inang lo chuan chhungkua, chi leh hnamah harsatna a thlen thei a. Hnamdangte hian sakhua leh pathian biak an nei hrang thina, chuvangin ringlo mi nupui emaw, pasal emaw nei chuan a rinna a phat-tir (bansan-tir) thei. Hnam-dang nupui-pasala neih hian mimal, chhungkua, hnam leh sakhuaah te harsatna siamin chhungkaw hlim nih leh Pathian tana mi ţangkai nih a harsa dawn tih a hriat-chian êm avangin Pathianin a phalsak lo niin alang. Nehemiah pawhin he nghawng thalo tak hi a hriat chian em a vangin, huai takin hnamdang nupui pasal nei te chu a khak hlawma, anchhia a hlawha, thenkhat te chu a vua a, ansam te a pawh thlaksak a. An fanute chu chungho fapa te neihtir lo tûr leh chungho fanute chu an fapate tân emaw, anmahni tân emaw nei lo tûrin Pathian chhâlin chhia a chhamtir hial a nih kha!!! (Neh.13:23-29). Kan hriat theuh ang in USA chu pemkhawmna ram, hnam hrang hrang inchawhpawlh tam em em na a ni. Tuna thangthar rawn nula tlangval leh mai tur te hi chuan helai rama cheng hnam dang te nen angkhat in tual an leng za tawh dawn. Chumi hunah chuan kawppui atana Sap, Midum, Spanish te leh hnam dang an thlan ngat chuan Zo taka in neih a theih tawh dawn loh. ‘Tiam tlat e’ tih aiah ‘ I do,.. I do…’ tih te a lo ngai ang nga, zotawngin hmun a chang chang lo ang nga, zothuam in mawi tih a hlawh zo dawn si lo, mizo dan leh hrai lahin zawm ahlawh hek lo vang. Zotak ni lo in. zodal intanna hmahruai a ni ang. Chuvangin Mizo Tlangval tan ‘Lianchhiari sakhmel iang Zozampar mawi’ ngei ni sela, nula ten “ Kei zawng ka thlang Mizoval ngei” ti bawk ila. Zo leh Zo ngei runhmuna leng dun turin,“Tiam tlat e,” tihpui theih ngei thlan hram i tum ang u. DAN LEH HRAI : Hmasang atang rengin Mizote hi Palai hmangin mipa chhungte leh hmeichhe chhungte an inberem a, Sadawtin Rem-ar a talhsak a. Mipa chhungten hmeichhe chhungte hnenah nupui man an pe a. Hmeichhia chu a pasal tur inah Lawichalin hruaiin a lawi a. Sakhaw puithiam Sadawtin innei turte chu an sam a suihkaihhlihsak a(Puithiam te hi Khuanu/Pathian, aiawh/palai ang an nih avangin ‘Kuanu Samsuih’ tiin an lo sawi thin). Ar zangtuak (Lawi ar leh mipalam ar) talhin a inneihtir thin. A kipakawi chuan kan sawi vek seng lovang. Tun hnuah erawh chuan (Court leh sawrkar dan lam kha chu dah tha ta ila) a tlangpui thuin sap Kristian te tih dan leh Mizo dan kan hmang kawp a. Palai hmanga in beremin man leh mual te tih fel a ni a. Inneih ni hunserh alo thlenin, hmeichhe chhung te zing ami tuin emaw hmeichhia chu apasal tur hnenah a hlan a. Sakhaw Puithiam emaw innei tir tura ruat apiang ten inneihna thu, tiam tirin zungbun an inbun tir a, sam niloin kut an suih tawh zawk thin. Tichuan lawichalin hruaiin hmeichhia chu a pasal hnenah a lawi ta thin a ni. Kan inneih ni taka kan insawngbawl danah erawh hi chuan kan mizona hmuh tur vang ta. Kan inneih dan kal phung hrim hrim mai bak ah, Bati chhit tih te mo theh tih te, inneih Cake te, nupatuak thar in fawh (Kiss) tir te, thuam thil te, eiin leh thil dang dang sap tihdan entawnin inneihna behbawm hrang hrang kan nei thluah ta mai. A engapawh chu lo nisela, kan inneih na kha aropui theih dan tur a kan hriat ang ang a kan sawngbawl chu a thiang a ni. Mahse he hunah hian tu te hnam in nei nge, tih hriat a har ta hle. Thuam thil leh tihdan phungah sap nisi, hmel leh tawng ah sap ni leh hauh si lovin. Hring kan chan chhunga kan hun pui ah hian ka hnam tih tur kan neih ve chhun te hi zah puiin, aziarang lang lo lek in kan insawngbawl tawh a ni lo maw? Nge a nachang kan hriat loh vang zawk? Khawr tak chungin kan hnam zia nen a in mil lo lutuk te hian kan in sawngbawl thin em?


Mizo hi Mizoah kan lungaleng lo tan a. Thalai te lunglenna chu mi hnamah a ni tan ta. Kan inneih dan ah pawh, Mizo inneih dan leh hraite hriat tum leh hman chhunzawm theih te hman tumna pawh nei lo, hnam dang te chin ngai loh mizo culture tih hausak nan a, tih dan thar chin chuah tumna pawh nei chuang lo kan tam a. Hmani lawkah zombie dan a inei tih te, saruaka innei tih te kan hria a, chung mahin an zah loh chuan kan culture mila inneihna sawngbawl chu kan zak bik dawn em ni? Mahni hnam dan hriat alawi nei si lo hian hnamdang inneih dan hria leh hmang thei nih te hi kan intihtheih pui zawk zamah a. Mizo thil leh dan te hi a hring tunu leh pa ngaihsak hlawh lo riangvai leh chan hai fa anga awmtirin, a chun leh zua dam lai ngei hian fam kan chantir a nih zawngin, tuin nge thiam min chan tawh ang le? INCHEINA : Incheina hi khawtlang nun leh hnam a than dan anga danglama thang ve zel a ni a. Hnam a mawl lai chuan incheina / Inthuamna pawh a mawl a. Mawi nan aimahin saruak zahmawh khuh nan inthuam a ni thin. Bible a mihring hmasa ber Adama te kawr hak pawh an saruak zahmawh khuh nan pawnfen - theipui hnah an thui a nih kha. Tunah chuan saruak khuh nan mai niloin incheimawi nan kan hmang a, inkal pawhna te leh information technology te a tha tawh em em a. Khawvel hmun hrang hranga inchei dan leh chin dante kan in hre pawhin kan la chhawng zung zung a, hnam incheina bikte pawh kan hrelo lek lek tawh mai . Hnam tin leh chi tinte hian inthuam dan leh inchei dan kan nei vek a. Incheina hian hnam nunphung leh ziarang a ken tel tlat avangin hnam tam tak chuan an hun pui deuh ah chuan an hnam thuam in an inchei thin. A bikin inneihni ah phei chuan ani leh zual a. Chinese ho ten an inneihna ah Sap ho Veils niloin, an hmeichhe lukhum phoenix crown leh an kawrfual Qun Gua, Kwa leh Cheongsam an in bel a. Scottish mipa ten an Kilt pawnfen nen ngat an inneia, Indian vai ho lah in an diar Turban te, Sari leh Kurta nen a inneih an la bansan hek lo. “Aw… Zo lanu leh chhuihthangval, khawnge I hnam thuam ve kha le”? Mahni phak tawka in thuam ropui hunah Mizo ten Mizo thuam aiin hnamdang thuam chu ropui zawkah kan ruata. Choak Arawn changtawn iangin, hnamdang thuamin kan in tiropuia, mahni chang zahpui siin hnam dang chang ten kan inthiat par chuaih thin. Mawi kan in tih viau laiin, a chang neitu chu Arawn a ni tih hre tu te nuih kan ti za thei a ni. I ngaihtuahchiang teh ang u keimahni hunpui neih, inneih ni a kan incheina hi apawimawh hle a, kan damchhunga hun pawimawh a nih avangin zahawm leh mawi taka inchei chu kan tih tur a ni. Chutih rual chuan keimani hunpui a nih ang ngeiin, kan hunpuiah pawh, “Kan hnam thil leh thuam te hi ka ngaisang a ni”, tih entir nan kan hnam thuam te hian hmun chang ve tehse. Kan pipute lo inchei dan leh kan hnam ro kan puan zeh/thlan mawi tak takte hi kan theihnghilh a hlauhawm a. Mizo thuam kan tih te hi hlut ila a hun leh hmunah inchei nan i hmang zel ang u. Kan Mizo thuam hrang hrang te hi a pawn lama alandan mai aiin a neitu dik tak ten an in bel hian a mawi dan aril a. Mahni hnam hmangaihna leh dah pawimawhna a in phum tel tlat a ni. Hnam dang tan pawh han hmuhsit ngawt chi a ni lo, hnampui zawk te ngaihsan zawng a ni. Inneih ni ah te kan in bel a nih phei chuan mimal taka kan hnam kan chawimawina leh ngaihhlutna a ni a, hmuhthei aiin alang lo lamah a mawi zawk a ni. ‘ Zo leh Zo, khuanu samsuihni chuan, monui’n, kawrfual ai ah Kawrzeh leh Puanchei te inbel in, Veil ai ah Chawi lukhum nen, Mopa’n Suit ai ah Mizo kawr ha in, Mizo puan han veng teh tak sela aw….Zohmangaiha tan chuan thlir ninawm loh, en tawh pawh a en nawn tul leh thin, Kumpinu, a ropuina zawng zawng nena a infam chung pawha atluk loh tur khawp a mawi leh lairil fan an ni ngei awm si a leh.’ Tiin duhai ka sama. Mahni culture-ah hian chiang ila, nghet bawk ila, tichuan hnamdangte pawh hian min ngaihlu zawk ngei ang. Hun hmasa lam a kan zaipawl ram danga zin te pawhin an sawi ber chu sap hla leh tawng danga an hla sak ai chuan mizo hla leh cheraw kan te chuan hnamdang mit a la zawk tih hi. Leilung danin , ‘A ruh no no chhuak ah,’ (Survival of the fittest ) tih a ni. Hei hi culture thil ah pawh a ni vek mai. Tunah hian culture ruhno tam tak nek chhuah a ni tawh, chuvangin kan hnam culture neih ve chhun te hi kan theh lar lo a kan hmang chhun zawm ngailo a nih chuan, kan up no telh telh ang nga, nakinah chuan hriat ngai tawh loh tura nek chhuahin ala awm thei a ni. Chuvangin kan theihna chen chen ah kan chawi lar a ngai a. Kan inneih nikhua ah te pawh ni sela, Mizo takin ineihna buatsaih thin hi kan tih tur chu a lo ni. Mizo te min ti mizo tir zual thin tu, kan hnam rohlu te hi chhan tlaka ala awm lai ngei hian, kan Tawlhloh puan ven te sawi chhingin lengi leh vala te hian tan in la thar teh ang u khai. MIZO HNAM DAM RENG RAWH SE . KA LAWM E.

277 views0 comments
Featured Posts
Recent Posts
Archive
Search By Tags
Follow Us
  • Facebook Basic Square
  • Twitter Basic Square
  • Google+ Basic Square
bottom of page